Çemberlitaş, Konstantin Sütunu

İstanbul, Bizans’tan miras kalan birçok sütun ve dikilitaşa ev sahipliği yapıyor.

Bunların en ünlüsü, 330 yılında bizzat İmparator Büyük Konstantin tarafından dikilen ve bugün Çemberlitaş Meydanı’nda yer alan Konstantin Sütunu, nam-ı diğer Çemberlitaş’tır.

Ancak şehirdeki tek anıtsal sütun bu değil. Eski Hipodrom’da—günümüz Sultanahmet Meydanı’nda—üç önemli tarihi anıt yükseliyordu:

İlki, MÖ 15. yüzyılda Mısır Firavunu III. Thutmose tarafından yaptırılan ve 390 yılında İmparator I. Theodosius tarafından İskenderiye’den İstanbul’a getirilen Theodosius Dikilitaşı.

İkincisi, MÖ 5. yüzyılda Yunanlıların Perslere karşı kazandığı Platea Savaşı’nın zafer anıtı olarak yapılan Yılanlı Sütun. Düşmandan ele geçirilen bronz ganimetlerden dökülen bu anıt, Delfi’de dikildikten asırlar sonra Bizans’a taşındı. Orijinalinde üç yılan başı taşıyan sütunun bugün yalnızca gövdesi ayakta. Kopan yılan başlarından ikisi kayıp, eldekinin ancak üst parçası İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.

Üçüncü anıt ise, 10. yüzyılda İmparator VII. Konstantinos’un inşa ettirdiği Örme Dikilitaş. Bir zamanlar üzerini kaplayan yaldızlı tunç plakalar sayesinde altın gibi parıldıyordu. Ancak 13. Yüzyılda Latin işgali sırasında bu değerli plakalar sikke basımı için sökülüp eritildiğinden, günümüzde sütun çıplak bir taş blok halinde duruyor.

İstanbul’un Bizans’tan miras kalan sütunları arasında, günümüze yalnızca kaidesi ulaşan Haseki’deki Arkadios Sütunu da vardı. 402 yılında İmparator Arkadios tarafından dikilen bu anıt, bir zamanlar ihtişamlı kabartmalarıyla süslüydü.

Bir diğer önemli anıt, 3. yüzyılda Roma’nın Gotlara karşı kazandığı zaferin anısına Sarayburnu’na dikilen Gotlar Sütunu. Bugün hâlâ ayakta olan bu sütun, zarif Korint başlığıyla dikkat çekiyor ve Roma’nın askeri gücünü simgeliyor.

Ve elbette, 5. yüzyılda İmparator Markianos tarafından yaptırılan Markianos Sütunu… Fatih’te Kıztaşı Meydanı’nda bulunan bu anıt, halk arasında 'Kıztaşı' olarak bilinir. Üzerindeki haç kabartması, Bizans’ın dini kimliğini yansıtan en eski izlerden biridir.

Ancak tüm bu anıtlar arasında en görkemlisi, en iddialısı ve belki de en gizemlisi Justinianus Sütunu’ydu. Bugün ondan geriye neredeyse hiçbir iz kalmadı. Ne zaman, nasıl ve neden yok olduğu hâlâ tam olarak bilinmiyor. Bir zamanlar Bizans’ın gücünü ve ihtişamını simgeleyen bu devasa anıt, şimdi tarihin derinliklerinde kaybolmuş bir bilmece gibi…