ATATÜRK KÜLTÜR MERKEZİ
Adres : Ziyabey Cad. No: 19 Balgat - Çankaya / ANKARA
Tel: 0312 284 34 18
Belgegeçer: 0312 284 34 65
E-Posta: [email protected]
Tarihçe
Atatürk Kültür Merkezi, T.C. Anayasasının 134. Maddesi gereğince, 2876 Sayılı Kanun ile 11.08.1983’te kurulan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumuna bağlı, kamu tüzel kişiliğine sahip dört kurumdan biridir.
“Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Başbakanlığa bağlı” olarak kurulan, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ile ilgili Anayasanın 134. Maddesi şöyledir:
Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve inkılâplarını, Türk kültürünü, Türk tarihini ve Türk dilini bilimsel yoldan araştırmak, tanıtmak ve yaymak amacıyla; Atatürk’ün manevî himayelerinde, Cumhurbaşkanının gözetim ve desteğinde, Başbakanlığa bağlı; Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezi’nden oluşan, kamu tüzelkişiliğine sahip “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu” kurulur.
Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumu için Atatürk’ün vasiyetnamesinde belirtilen malî menfaatler saklı olup kendilerine tahsis edilir.
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun; kuruluşu, organları, çalışma usulleri ve özlük işleri ile kuruluşuna dahil kurumlar üzerindeki yetkileri kanunla düzenlenir.
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ve bağlı kuruluşlarının bütün hizmet ve faaliyetlerine Anayasa çerçevesinde uygulayacağı ilkeler, 11.08.1983’te kabul edilen ve Resmî Gazete’nin 08.1983 tarih ve 18138 sayılı nüshasında yayımlanarak yürürlüğe giren, 2876 Sayılı Kanunun 4. Maddesinde belirtilmiştir:
Yüksek Kurumun ve bağlı kuruluşların bütün hizmet ve faaliyetlerinde Anayasa çerçevesinde uygulanacak ilkeler şunlardır:
Millî mücadele ruhu ve bilinci içerisinde; Atatürkçü düşünceye, Atatürk ilke ve inkılâplarına, Türkiye Cumhuriyetinin sonsuza kadar var olma şuuruna, kişilerin ve milletin refahına, toplumun mutluluğu inancına, millî kültürümüzü çağdaş medeniyet seviyesinin üstüne çıkarma azim ve kararlılığına bağlı kalmak ve sahip olmak,
Topluca Türk vatandaşlarının millî gurur ve iftiharlarda, millî sevinç ve kederlerde, ortak ve bölünmez bir bütün halinde, millî kültür ve ülküler etrafında toplanmasını güçlendirecek doğrultuda hareket etmek,
Millî dayanışma ve bütünleşmede Atatürkçü düşünce, Atatürk ilke ve inkılâplarını, kültür, dil ve tarih değerlerini, birleştirici bir güç olarak göz önünde tutmak; bu değerlere karşı girişilecek her türlü yabancı ve bölücü akımların bilimsel yoldan çürütülmesini esas almak,
Kültür, dil ve tarih değerlerimizin bilimsel yoldan ortaya çıkarılmasını, belgelenmesini, araştırılıp incelenmesini esas almak,
Toplumda yaratılan bütün maddî ve manevî değerlerin; sürekli, düzenli ve kapsamlı bir şekilde birikimini ve gelecek kuşaklara aktarılmasını temel kabul etmek,
Millî bütünlük ve güvenlik gereklerini, millî ahlâk değerlerini ve millî gelenekleri koruyucu ve gözetici doğrultuda hareket etmek,
Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkaracak, O’nu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirecek, kuşaklar arası anlayışta ve söyleyişte birleştirici yönde hareket etmek,
Türk tarihini ve Türkiye tarihini ve bunlarla ilgili konuları, Türklerin medeniyete hizmetlerini inceler ve elde edilen sonuçları yayarken, millî tarihimizin ve millî değerlerimizin birleştirici bir güç olduğunu esas almak ve Türk milletini şanlı geçmişine yaraşan tarihine sahip kılmak.
Yukarıdaki temel ilkeler esas alınmak kaydıyla, Atatürk Kültür Merkezinin amaç ve görevleri, 2876 Sayılı Kanunun 73 ve 74. Maddelerinde belirtilmiştir:
Atatürk Kültür Merkezinin amacı (Madde 73):
Atatürk Kültür Merkezinin amacı, millî varlığımızın ve millî gücümüzün devamında ve gelişmesinde, “Millî kültürümüzü çağdaş medeniyet seviyesinin üstüne çıkarma” ülkümüzde temel unsur olan Türk kültürünü; Atatürkçü düşünce, Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda, bilimsel yoldan incelemek, araştırmak ve bir bütünlük içinde yaymak ve yayımlamaktır.
Atatürk Kültür Merkezinin görevleri (Madde 74):
Türk edebiyatının, Türk sanatının, Türk folklorunun, Türk töre ve geleneklerinin tarihini ve gelişmelerini incelemek, araştırmak, yaymak ve yayımlamak,
Türk kültürünü bir bütünlük içerisinde ve amaçlarda belirlenen esaslar çerçevesinde tanıtmak,
Yurt içinde ve yurt dışında Türk kültürü üzerinde araştırma ve incelemelerde bulunan, Türk kültürünün yayılmasına hizmet eden, gelişmesi yolunda çalışma ve faaliyetler gösteren, kurum, kuruluş, araştırma merkezleri, gerçek ve tüzel kişilerle işbirliğinde bulunmak,
Türk kültürünün çeşitli alanlarında hizmet veren kamu kurum ve kuruluşlarının, özel kurumların çalışmalarına katılmak, onlarla işbirliğinde bulunmak, gerekli görülen talepleri karşılamak,
Süreli ve süresiz yayınlar yapmak, kongre, konferans, toplantı, gösteri, gezi ve sergiler düzenlemek ve benzeri faaliyet ve hizmetlerde bulunmak,
Yurt içinde ve yurt dışında Türk kültürünün töre ve geleneklerinin tanıtılması için gerekli her türlü hizmet ve faaliyetleri yerine getirmek, tanıtma kurum ve kuruluşları ile ortak çalışmalar yapmak, işbirliğini gerçekleştirmek,
Yüksek Kurulun, Yüksek Kurumun ve bu Kanunun verdiği diğer görevleri yerine getirmek.
Atatürk Kültür Merkezi, bu temel ilkeler çerçevesinde, milletin varlık sebebini oluşturan Türk kültürünün, araştırılması, incelenmesi, yayılması; millî kimlik ve bilincin güçlenmesi doğrultusunda bilimsel faaliyetler gerçekleştirmektedir. Ayrıca Türk kültürüne katkıda bulunan yurt içi ve yurt dışındaki kişi ve kuruluşlarla işbirliği yapmakta, onları desteklemekte ve onurlandırmaktadır.
Atatürk Kültür Merkezi, bir kültür akademisi niteliğinde, Türk kültürü üzerinde, araştırma, yayın, tanıtım, teşvik ve ödüllendirme faaliyetlerini sürdüren, devletin ve toplumun öncelikleriyle yakından ilgili, kamu tüzel kişiliğine sahip bir “kurum”dur.
Türkler, dünyanın sayılı kültür ve medeniyetlerinden birine sahip, uygarlıkların beşiği bir coğrafyada yaşayan bir millettir. Bu büyük kültürel ve doğal mirasın korunması, değerlendirilmesi, tanıtılması ve gelecek kuşaklara aktarılması konusunda, bilim ve kültür kurumlarına büyük sorumluluklar düşmektedir. Atatürk Kültür Merkezi, bu sorumluluğun bilinciyle diğer kurumlarla işbirliği içinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu amaçla, kuruluşundan bu yana yüzlerce yayın yapmış, yurt içi ve yurt dışında çok sayıda konferans ve bilimsel toplantı düzenlemiştir. Ayrıca, Türk Dünyasında Nevruz (2. baskı, Türk Dünyasında Tabiatın Dirilişi: İlkyaz, Nevruz ve Hıdırellez / Türkçe, İngilizce, Almanca, Rusça) ve Ermeni meselesiyle ilgili İngilizce ve Türkçe olarak İnsanlığa Son Mesaj (The Last Message to Humanite) adlı iki belgesel hazırlamıştır.
Atatürk Kültür Merkezinin Erdem ve Bilge adlı iki süreli yayını vardır. Türk kültürünün bütün alanlarıyla ilgili bilimsel çalışmalara yer veren Erdem, 1984’te; yayın tanıtım, tahlil ve tenkit yazılarına yer veren Bilge ise 1997’de yayımlanmaya başlamıştır. Erdem yılda üç, Bilge ise 2006’ya kadar yılda dört, bu tarihten sonra iki sayı olarak yayımlanmaktadır. 1997’de yayına başlayan Arış (Üç Aylık Halı, Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi) ise, dört sayı yayımlandıktan sonra yayınına ara vermiştir.
Atatürk Kültür Merkezi, desteklediği küçük projelerin yanında, kurum bünyesinde uluslararası nitelikte, kapsamlı projeler de yürütmektedir. Bunlardan, Türk Dünyası Edebiyatı Tarihi, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Türk Dünyası Fikir ve Edebiyat Metinleri Antolojisi ve Edebiyat Terimleri ve Kavramları Ansiklopedik Sözlüğü’nden oluşan Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Projesi, 2007’de tamamlanmış ve bu proje kapsamında 31 cilt eser yayımlanmıştır.
Ayrıca, bugüne kadar roman, sanat tarihi, tiyatro, resim, Türk müziği ve iletişim dallarında, para, plâket ve berattan oluşan ödüllü yarışmalar açarak, Türk kültürü üzerinde araştırma yapanlara teşvik mahiyetinde ödüller verilmiştir.
60.000’in üzerinde kitap ve süreli yayın içeren kütüphanesiyle araştırmacılara hizmet vermekte olan Atatürk Kültür Merkezi, Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, Prof. Dr. Ahmet Edip Uysal, Prof. Dr. Tahir Çağatay, Prof. Dr. Saadet Çağatay, Hamit Zübeyir Koşay, Şevket Rado, Nazlı ve Cemal Köprülü vb. değerli bilim ve kültür adamlarına ait edebiyat, folklor, bilim tarihi, sosyoloji, sanat tarihi, felsefe vb. konularda özel koleksiyonlara sahiptir.
Atatürk Kültür Merkezinin, Bilim Kurulu ve bu kurulun kararları uyarınca merkezin bilimsel, idari ve mali işlerini yürütmeye yönelik kararlar alan Yürütme Kurulu olmak üzere iki ana organı vardır. Fakat 2876 sayılı Kanunun 519 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değiştirilen bazı hükümlerinin, Anayasa Mahkemesinin 25.11.1993 tarihli ve E.1993/51, K.1993/53 sayılı kararı ile iptal edilmesi üzerine, kurum kanununda hukuki boşluklar oluşmuştur. Bu sebeple 2002’den sonra kurullar oluşturulamamakta ve üyeler atanamamaktadır. Söz konusu yasal boşluğun giderilmesi amacıyla hazırlanan “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı”, 22.03.2005 tarihinde TBMM Başkanlığına sunulmuş olup, genel kurulda görüşülmeyi beklemektedir.
Misyon ve Vizyon
Görev (Misyon)
Atatürk Kültür Merkezinin görevi (misyonu), Türkiye Cumhuriyetini sonsuza kadar yaşatmak kararlılığı içinde, Türk kültürünü Atatürk’ün hedefleri doğrultusunda bilimsel olarak araştırmak, incelemek, tanıtmak ve yaymak; bu amaçla yayın, toplantı, konferans, sergi gibi etkinlikler düzenlemek; kültürel çalışmalar yapan kişi ve kuruluşlarla işbirliği yapmak, onları teşvik etmek, desteklemek ve ödüllendirmek; millî kimliğin temelini oluşturan kültürel değerlerin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında kurum olarak üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmektir.
Vizyon
Atatürk Kültür Merkezinin vizyonu, Türk kültürünü evrensel yetkinlikte, disiplinler arası bir yaklaşımla araştırmak, incelemek ve tanıtmak; kültürel çalışmaları destekleyerek, bu alanda ülkemizin rekabet gücünü arttırmak; kültürümüzde var olan yüksek değerleri yaşatarak, millî kültürü Atatürk’ün hedeflediği çağdaş medeniyetler seviyesinin üstüne çıkarmaktır.
