Saraybosna ve Novi Pazar’ın Kurucusu Gazi İsa Bey

Saraybosna ve Novi Pazar’ın Kurucusu Gâzi Îsâ Bey İshâkoviç Kimdir? (1414-1472?)

GAZİ İSA BEY İSHAKOVİÇ

Gazi Îsâ-Bey İshâkoviç, Sancak Bölgesi’nin, Osmanlı’nın bu topraklardaki hakimiyeti döneminde yaşamış en önemli şahsiyetidir.

Bosna Sekbanlığı’nın son sekbanı ve Bosna’nın son Sancak Beyi idi. Bosna’nın ilk beyi olan İshâk-Bey’in oğlu ve altıncı Bosna Sancak Beyi Gâzi Mehmed Bey’in babasıdır. Saraybosna, Üsküp, Şabats ve Yeni Pazar’ın kurucusudur.

1392 yılında, Üsküp’ün fethinden sonra, Osmanlılar söz konusu bu şehri Bosna, Sırbistan, Zeta ve Arnavutluk istikametine doğru devam edecek olan fetihler için bir hareket noktası hâline getireceklerdir. Paşa Yiğit Bey, Üsküp’ün yönetiminin başındaydı. Ardından 1414 yılından 1439 yılına kadar söz konusu yönetimi oğlu İshâk Bey ele almıştır. İshâk Bey’in yerine ise çok kısa zaman diliminde olsa da ilk önce oğlu Barak ardından da diğer oğlu Îsâ-Bey geçmiştir. Gâzi Îsâ-Bey, bazı kısa kesintilerle beraber 1439 yılından 1463 yılına kadar bu görevde kalmıştır.[1]

Bosna Krallığı’nın fethinden sonra, 1463 yılında Osmanlılar, söz konusu krallığı, Raşka ve Hersek’te  yeni fethedilen toprakları da dahil ederek Bosna Sancağı adında bir sancak kuracaklardır. Söz konusu sancağın ilk Sancak Beyi Mehmed Bey Minetoviç (1463-1464), ikincisi ise 1464’ten 1469 yılına kadar bu görevde kalacak olan Gâzi Îsâ-Bey olacaktır.  Söz konusu Bosna Sancağı’na Yeni Pazar yöresi de dâhil edilmiştir.

            Birçok askerî yeteneğinin yanı sıra Îsâ-Bey, büyük bir hayırsever ve vâkıf olarak da bilinmektedir. Kendisi ve babası İshâk-Bey’in sayesinde Üsküp, daha 15’inci yüzyılın ilk yarısında büyük ve çok önemli bir şehir hâline gelmiştir. Bu şehirde yaptırdığı birçok eserden en çok dikkat çekeni, adını babası İshâk’a nisbetle verdiği İshâkiyâ Camisi’dir.

            Üsküp’ün yanı sıra Îsâ-Bey İshâkoviç, Saraybosna, Şabats ve Yeni Pazar’ın kurucusu olarak da kabul edilir. Osmanlılar gelmeden önce bugünkü Saraybosna’nın bulunduğu mekânda müstahkem herhangi bir şehir ya da büyük denilebilecek bir meydan bulunmamaktaydı. Îsâ-Bey İshâkoviç’in sekbanlığına dair 1455 tarihli kayıtlarda Saraybosna’nın ilk mekânı olarak sayılan Vrhbosna bölgesi, Hodidyed Vilâyeti ve Saray Ovası Vilâyeti olarak geçmektedir. Hodidyed Vilâyeti Vrhbosna bölgesinde bulunan ve aynı adı taşıyan bir kentten alırken Saray Ovası Vilâyeti, Îsâ-Bey İshâkoviç’in Bistrik’te Milyatska nehrinin sol kıyısında yaptırdığı bir saraydan almıştır.  

Vrhbosna’nın sadece Saray Ovası olarak geçtiği en eski yazılı döküman ise 1462 tarihine dayanır ve bu dökümana gore yöneticiler için yapılmış söz konusu saray 1440 ile 1462 yılları arasında yapılmıştır, ki bu zaman dilimi Îsâ-Bey’in sekbanlığı dönemine tekâbul etmektedir. 1463 ile 1553 yılları arasında bu binada sancak beyleri ikamet ediyorlardı. 1553 yılı sularında buranın vilâyeti Banya Lûka’ya intikâl ettiğinde söz konusu saray boş kalmıştır.

Bugünkü Yeni Pazar şehir parkının bulunduğu mekânda Bedem Kalesi adlı kaleyi inşâ ettirerek Îsâ-Bey İshâkoviç o dönemin çok önemli bir şehri olan Yeni Pazar’ın temellerini atmıştır. Söz konusu kalenin ve yaptırdığı diğer eserlerin yanı sıra kalenin yakınlarında hamam, kervansaray ve hareminde sibyân mektebi bulunan bir cami de yaptırmıştır.

Îsâ-Bey İshâkoviç son kez 1472 senesinde anılacaktır, bu nedenle bu sene de onun vefat senesi olarak da alınabilir. Elimizdeki tarihî belgelere gore muhtemelen Saraybosna’da bizzat yaptırdığı Çar(Tsareva) Camii’nin hareminde gömülüdür.

Îsâ-Bey’in vâkıfnâmesinden onun Muhammed, Mehmed-Bey ve Ali-Bey adında üçü oğlu olduğunu öğreniyoruz. Ortanç oğlu Mehmed-Bey Bosna’nın Sancak Beyi olmasının yanı sıra iki kez Hersek’in de Sancak Beyi idi.

         Kaynak: “Sancak Boşnakları Monografisi”/Müellif: Muhedin Fijuljanin, Yayınlayan: CBS (Boşnak Öğrenimleri Merkezi, Tutin), 2010.

Çeviri: Nesip Pepiç

[1] 1439 yılında Sırp Hanedânı’nın çöküşünden sonra 1443-1444 yılları arasında Gâzi Îsâ-Bey, Semendire Sancak Beyi idi. 

Güncelleme Tarihi: 04 Mayıs 2013, 23:53