ANADOLU’DAN YASADIŞI YOLLARLA YURTDIŞINA ÇIKARILAN VE TÜRKİYE’YE İADE EDİLEN ESERLERLE İLGİLİ BİLGİ NOTU

Ülkemizden, yasadışı yollarla yurtdışına çıkarılmış eserlerimizin ülkemize iadesi ile ilgili Kültür ve Turizm Bakanlığınca yürütülen çalışmalar; yerli-yabancı basının, yerli/yabancı müzayede kataloglarının, internet sayfalarının, yayınların takip edilmesi, ihbarların araştırılması, İçişleri-Dışişleri ve Adalet Bakanlıkları ve uluslararası kuruluşlarla yapılan işbirliği ile gerçekleştirilmektedir.

Yurtdışına kaçırılan eserlerimizin “1970 UNESCO Kültür Varlıklarının Yasadışı İthal İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi Sözleşmesi” çerçevesinde diplomatik girişimler yoluyla iadesi istenmekte, iade isteğinin kabul edilmemesi halinde Dışişleri Bakanlığımız tarafından sağlanan avukatlık firmaları aracılığıyla dava yoluna gidilmektedir.

Yurtdışına yasadışı yollarla çıkarılan çok fazla sayıda eserimiz bulunmaktadır. Bu eserlerin iadesine yönelik olarak Dışişleri Bakanlığımız aracılığıyla ikili görüşmeler çerçevesinde iade girişimlerimiz sürdürülmektedir. Özellikle Almanya, Amerika, İngiltere gibi ülkelerin müzelerinde bulunan Anadolu kökenli eserler olmak üzere yoğun girişimler sürdürülmektedir. 

Kültür varlıklarımızın korunması amacıyla, Bakanlığımıza bağlı müzelerimize uzman personel sağlanmaktadır. Güvenlik sistemleri kurularak, mevcut güvenlik önlemleri arttırılmaktadır. Bu anlamda Bakanlığımızca önemli adımlar atılmıştır.

Bu çalışmaların yanı sıra uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapılmakta, bu konuda gerçekleştirilen toplantılar ve sempozyumlarla çalışma gruplarına katılım sağlanarak, ilgili ülkelerle ikili müzakereler sürdürülmektedir.

Bu çerçevede Almanya’ya 1917 yılında restorasyon amacıyla götürülen halen Berlin Müzesinde bulunan Boğazköy Sfenksinin iadesine ilişkin girişimlerimiz sürdürülmektedir. Bu konuda, Ankara’da 18 Nisan 2011’da iki ülke yetkilileriyle uzmanlarının katılacağı bir toplantı gerçekleştirilecektir.

Ayrıca British Museum’da bulunan Samsat Steli ve Boston Güzel Sanatlar Müzesi’nde bulunan Herakles Heykeli’nin üst yarısının öncelikli olarak ülkemize iadesi için çalışmalar sürdürülmektedir.

Yurtdışında bulunan eserlerimizin ülkemize iadesi ile ilgili çalışmalar kapsamında;

1998–2001 yılları arasında 491;
2002–2006 yılları arasında 416
2007–2011 yılları arasında 3609

olmak üzere 13 yıl içinde toplam 4516 adet eserin ülkemize iadesi sağlanmıştır.
Bunlar arasında 2004 yılında Sırbistan-Hırvatistan arasındaki Batrovçi Sınır Kapısı’nda ele geçirilen 1485 adet sikke ve 380 adet arkeolojik olmak üzere toplam 1865 adet eser de yer almaktadır. Ülkemiz kökenli bu eserlerin iadesi için Bakanlığımızın girişimleri ve yapılan müzakereler neticesinde Sırbistan söz konusu eserleri iade etmeyi kabul etmiştir. Söz konusu eserlerin 25 Şubat 2011’de ülkemize iadesi sağlanmıştır.

Son olarak, 1960’larda ülkemizde yaşayan bir İngiliz vatandaşının oğlu Londra Büyükelçiliğimize başvurarak babasının ülkemizde bulunduğu yıllarda edinmiş olduğu çeşitli dönemlere ait ve çok iyi durumda olan eserleri  iade etmek istediğini bildirmiştir.

M.Ö. 3000’li yıllara tarihlenen 2 adet altın diadem, 1 adet bronz boğa sistrumu, 1 adet pişmiş toprak kaplumbağa ritonu, 1 adet pişmiş toprak depas, 2 adet pişmiş toprak tek kulplu maşrapa, 3 adet pişmiş toprak ip delikli çömlek, 6 adet pişmiş toprak çömlek ve 1 adet pişmiş toprak minyatür vazocuktan oluşan toplam 17 adet eser ülkemize getirilmiştir.

Yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılan eserlerimizin iadesi konusunda Bakanlığımız girişimleri sürdürülmektedir.