Irak Savaşının gerçek maliyeti 3 trilyon dolardan fazla

Biri Nobel ekonomi ödüllü iki akademisyenin Washington Post’ta bugün yayınlanan analizine göre Irak Savaşının ABD’ye maliyeti 3 trilyon dolardan fazla. Daha sonra tüm dünyaya yayılan Amerikan ekonomik krizin oluşamasında da savaş önemli rol oynadı.

Eski ABD Başkanı George Bush 2003 yılında Irak savaşından hemen önce savaşın ülkesine toplam maliyetinin 50 – 60 milyar dolar arasında olacağını öngörmüştü. Yıllar içinde bu rakamı çok aşan maliyetin kesin rakamlarını kimse bilmiyor. Columbia Üniversitesinden 2001 yılı Nobel ekonomi ödülü sahibi ekonomi profesörü Joseph Stiglitz ile Harvard Üniversitesi Kamu Politikası öğretim üyesi Linda Bilmes, 2008 yılında Washington Post’ta ortak kaleme aldıkları analizlerinde Irak Savaşının ABD’ye maliyetinin 3 trilyon dolar olduğunu iddia etmişlerdi. İkili Washington Post gazetesinin bugünkü pazar sayısında yeni bir analiz daha kaleme alarak aslında Irak ve Afganistan savaşlarının maliyetinin 2008 yılı hesaplarını da aştığını ve 3 trilyon doları çok ötesinde olduğunu savundular. İki analiste göre ABD’de başlayan ekonomik durgunluğun en önemli sebeplerinden biri de Irak Savaşı.

Irak Savaşının, ABD’nin yapması gerekenden çok daha fazla borçlanmasına yol açtığı kaydedilen analizde, bunun da petrol fiyatlarının yükselmesine ve önemli miktarda paranın ABD dışına çıkmasına neden olduğu dile getirildi.

Bunun zincirleme etkisi olarak ABD mali politikasını belirleyenlerin faizleri gayritabii şekilde aşağı seviyede tutmak zorunda kaldıklarını bunun da menkul kıymetler ve emlak piyasalarında balon yükselmeye yol açtığı işaret edildi.

Küresel ekonomik krizin oluşmasında önemli rol oynadı

Irak Savaşının ABD’de başlayıp dünyaya yayılan küresel ekonomik krizin oluşmasında ve şiddetinde önemli rol oynadığını savunan Stiglitz ve Bilmes şöyle yazdılar:
‘’Özellikle küresel finans krizi gibi kompleks bir konuya neyin sebep olduğunu tam olarak söyleyebilmek çok zor. Birçok faktör rol oynar. Muhtemelen kriz yine de olurdu. Ancak kesin olan şu ki, eğer ülke içinde daha çok kamusal harcama yapılsaydı, ve ekonomiyi korumak için bu derece düşük faize ve yumuşak regülasyona ihtiyaç bulunmasaydı, balon çok daha küçük olur patladığında da şiddeti çok daha az olurdu. Açık açık söylemek lazım: Savaş, felaketi getiren para politikalarına ve yumuşak regülasyon politikasına dolaylı olarak katkı yaptı.

Irak Savaşı sadece ekonomik krizin oluşmasına rol oynamadı. Ona zamanında etkili müdahale imkanını da azalttı. Aşırı borçlanma, devleti normal zamanda sahip olduğu birçok manevra imkanından mahrum etti. Savaşın neden olduğu yüksek borçlanma, ekonomiyi canlandıracak kamusal harcamaların boyutunu etkiliyor. Ve hala daha da etkilemeye devam ediyor. İşsizlik oranı inatçı şekilde bu derece yüksek kalırken ülkenin ikinci bir kamusal harcama içeren ekonomi canlandırma paketine ihtiyacı var. Ancak ülke borcunun ve bütçe açığının yüksekliği, bu canlandırma paketine desteği düşürüyor. Bunun sonucu da şu ki, ekonomik durgunluk daha uzun sürecek, üretim düşecek, işsizlik yükselecek ve bütçe açığı büyüyecek.’’

ABD ilk defa savaşa giderken vergileri düşürdü

Savaşın ABD’nin borçlanmasına aşırı katkı yaptığında şüphe bulunmadığını dile getiren Stiglitz ve Bilmes, ABD tarihinde ilk kez savaşa gidildiğinde vergilerin düşürüldüğüne dikkat çektiler. Bu da savaşın tamamen borç parayla yapılmasına neden oldu. ABD’nin borcu 2003 yılındaki 6,4 trilyon dolardan 2008 yılında 10 trilyon dolara yükseldi. Bu yükseliğin en az dörtte birinin doğrudan sebebi savaş. Ve bu gelecekte gazilere ödenecek sağlık sigortası ve maaşları içermiyor. Bu da ABD’nin borcuna en iyi ihtimalle yarım trilyon dolar daha ekleyecek.

Savaş petrol fiyatlarını yükseltti

ABD Savaşa giderken petrolün varil fiyatı 25 dolardı ve piyasa öngörüleri yakın vadede bir değişiklik beklemiyordu. Savaşla yükselmeye başlayan ham petrol fiyatı 2008 itibarı ile 140 dolara kadar çıktı. Bunun en önemli sebebi de dünyanın en büyük petrol kaynağı olan Ortadoğu’daki savaş.

İki uzmanın 2008 yılı hesaplarına göre savaş, ABD’deki petrol fiyatlarına da varil başına 5 dolar eklemişti. Ancak, bugünkü analizlerinde bu maliyetin varil başına 10 dolar olduğuna inandıklarını yazdılar. Bunun ABD ekonomisine doğrudan maliyeti ise 250 milyar dolar. Ancak yüksek petrol fiyatının ekonomiye maliyeti bununla sınırlı değil ve zincirleme olarak çok çeşitli maliyetlere yol açıyor.

Amerika dersini aldı mı?

‘’Tarihi farklı ihtimalleri düşünürek yeniden kurgulamak korkutucu bir iş.’’ Diye yazan iki analist, bu önemli yazılarını şu şekilde sona erdirdiler: ‘’Yine de eğer bu iki savaş olmasaydı ABD’nin hem dünyadaki durumu hem de ekonomisi çok daha güçlü olurdu. Bugün soru şu: Bu oldukça pahalı dersten yeterince ibret alabiliyor muyuz?’’


Cemal DEMİR (Turkish Journal)