Tarihi, kültürel ve doğal güzellikleriyle tanınan Balıkesir, tescillenen yöresel ürünlerine her geçen gün bir yenisini daha ekliyor. Son olarak Ağustos ayında Burhaniye zeytinyağını Türk Patent ve Marka Kurumu’na tescilleterek coğrafi işaretli ürünler arasına ekleyen Balıkesir, böylece şehre özgü bir ürünü daha koruma altına aldı. Şu anda Balıkesir’in coğrafi işaretli 12 ürünü bulunuyor. Bu ürünler Ayvalık zeytinyağı, Balıkesir kuzu eti, Balıkesir höşmerim tatlısı, Burhaniye zeytinyağı, Edremit Körfezi yeşil çizik zeytini, Edremit zeytinyağı, Kapıdağ mor soğanı, Susurluk ayranı, Susurluk tostu, Gönen iğne oyası, Yağcıbedir el halısı ve Marmara Adası mermeri olarak sıralanıyor.
Zeytinin ve zeytinyağının vatanı
Balıkesir şüphesiz Türkiye’nin ve hatta dünyanın en lezzetli zeytinyağının da vatanı… Bu zeytinyağlarından en bilinenlerinden biri olan Ayvalık zeytinyağı, Ayvalık-Edremit yağlık zeytinlerinden üretiliyor. Ayvalık zeytinyağı, altın sarısı renkte, hoş kokulu, yüksek aromalı bir yağ… Edremit (Ayvalık) yağlık zeytin çeşidinden elde edilen natürel sızma Edremit zeytinyağı ise meyvemsi tadı, hafif akıcı ve genel olarak “su gibi” tanımlanabilecek karakteristik yapısıyla öne çıkıyor. Ağustos ayında tescillenen natürel sızma Burhaniye zeytinyağı ise erken hasat ve olgun hasat döneminde hasat edilen zeytinlerle üretiliyor. Erken hasatta yeşil-sarı renkteki Burhaniye zeytinyağının olgun hasatta ise altın sarısı renkte, meyvemsilik, acılık ve yakıcılık değerleri erken hasada göre daha düşük olarak tanımlanıyor. Balıkesir’in olmazsa olmaz lezzetlerinden biri olan Edremit Körfezi yeşil çizik zeytini ise Edremit Körfezi’nde 50-250 metre arasında rakımda yetiştirilmiş olan aşılı ağaçlardan elde ediliyor. Zeytinler ayıklandıktan sonra ham olarak çizilip tatlandırılıyor. Tatlandırılmasında sadece içme suyu kullanılan Edremit Körfezi yeşil çizik zeytinine başka herhangi bir ısıl ya da kimyasal işlem uygulanmıyor.
Seyahatlerde molaların vazgeçilmez ikilisi: Susurluk tostu ve Susurluk ayranı
Balıkesir’in tescilli ürünleri arasında öne çıkan iki ürün de Bursa-İzmir otobanı üzerinde yolculuk yapanların mutlaka tattığı ve severek tükettiği Susurluk tostu ve Susurluk ayranı… En önemli özelliği kalın köpüğü olan Susurluk ayranının tarihi 1950’li yıllara dayanıyor. Geçmişte yayıkta yapılan ve yağlı olması, tadı ve köpüğüyle ünlü Susurluk Ayranı, katkı maddesi içermiyor, sadece yoğurt ile mayalanan doğal yoğurt, tuz ve su ile hazırlanıyor. Susurluk ayranı için her yıl, “Susurluk Ayran Festivali” düzenleniyor. Susurluk ayranı kadar çok sevilen Susurluk tostu ise lezzetini tava tost ekmeği, dana sucuğu ve/veya çok az tuzlu kelle peynirinden alıyor. Tostun kıtır kıtır dokusu ise tost yapılırken kullanılan margarinden geliyor.
Bu lezzetlere doyum olmuyor
Geçmişi Osmanlı İmparatorluğu’na kadar uzanan Balıkesir kuzusundan elde edilen kuzu eti de Balıkesir’in coğrafi işaretli ürünlerinden biri… Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlatılan ıslah çalışmaları ve daha sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında devam eden bu çalışmalar sonucu olarak ortaya çıkan Balıkesir kuzusu, kıvırcık ırkından gelen lezzetli etiyle öne çıkıyor. Bugün tüm Türkiye’de seçkin restoranlarda kullanılan Balıkesir kuzu eti, her mevsim üretiliyor.
Balıkesir’de doğan ve Osmanlı’dan günümüze ulaşan Balıkesir höşmerim tatlısı, tuzsuz peynir, şeker, irmik, yumurta sarısı ve renklendiriciyle kaynatılarak yapılıyor. İçindeki ürünlerin yüzde 50’si sütten gelen höşmerim Orta Anadolu ve Karadeniz’de de yapılsa da Balıkesir höşmerim tatlısı, lezzetiyle fark yaratıyor.
Kapıdağ mor soğanı, sadece Erdek kırsalında 4 mahallede yetiştiriliyor. Soğan koyu mor rengini, tadını ve aromasını Kapıdağ Yarımadası’nın toprak, iklim ve coğrafi özelliklerinden alıyor. Çoğunlukla balığın yanında tüketildiği için "balık soğanı" olarak bilinen Kapıdağ mor soğanı; yumuşak, sulu ve tatlı yapısıyla öne çıkıyor. Genellikle çiğ olarak tüketilen Kapıdağ mor soğanı, topraktan söküldükten sonra sapları örülerek muhafaza ediliyor.
Balıkesir’in meşhur el sanatları: Gönen iğne oyası ve Yağcıbedir halısı
Gönen’e özgü bir el sanatı olan iğne oyası da coğrafi işaretli ürünler arasında öne çıkıyor. İğne ile kumaş, kalın iplik ve zincir üzerine düğüm atılarak yapılan örgü türü olan iğne oyası, Gönen’de kadınlar tarafından uzun yıllardır yapılıyor. Gönen iğne oyasını diğer yörelerin iğne oyasından ayıran en önemli özellik, kafes görünümündeki gözemesiz ilmik kullanımı ve bacak olarak tanımlanan dik konumda yan yana sıralanmış fiyonkların uygulanması oluyor. Diğer yörelerin tamamında üçgen (gözemeli) ilmik kullanılıyor. Balıkesir Gönen’de bu sanatı tanıtmak için her yıl Ulusal Oya ve Çeyiz Festivali düzenleniyor.
Tarihi Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden öncesine kadar dayanan Yağcıbedir el halısı, özellikle Balıkesir'in Sındırgı ve Bigadiç köylerinde, yörükler tarafından dokunan ve önemli kültürel değere sahip motifleri olan bir halı türü… Her motifi ayrı bir anlam taşıyan ve ince yün ipliklerden dokunan Yağcıbedir el halısının 1 cm’sinde 30-35 ilme bulunuyor. İlme düğümlerinde Türk Düğümü (Çift) çok sağlam atıldığından ömrü çok uzun olan Yağcıbedir el halısı kök boyalarla boyadığı için renkleri de solmuyor. Yağcıbedir el halısında lacivert (gök), kırmızı (al), koyu kırmızı (nariç), beyaz (ak) olmak üzere dört ana rengin hakimiyetiyle dikkat çekiyor.
Dünyanın en güzel mermerleri Marmara Adası’ndan çıkıyor
Türkiye'de kurulan ilk mermer fabrikasına sahip Marmara Adası'ndan çıkarılan Marmara Adası mermeri de coğrafi işaretli ürünler arasında yer alıyor. Marmara mermeri ve Marmara beyazı olarak da anılan Marmara Adası mermeri, hem dünya hem de Türk tarihindeki en önemli yapılara da hayat vermiş bir mermer türü… Edirne’deki Selimiye Cami, Mescid-i Aksa’da, Efes ve Truva uygarlıklarındaki birçok yapıya hayat veren Marmara Adası mermeri, sütunlar halinde çıkarılarak binalarda, anıtlarda, iç dekorasyonda, yontuculukta ve süs eşyalarında kullanılıyor.