Gazetecilik mesleğine adım atan birçok basın emekçisi haklarını daha yolun başındayken kaybediyor. Mesleğe yıllarını vermiş gazeteciler de basit hukuki bilgileri bilmedikleri için hak kaybına uğrayabiliyor.
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Hukuk Danışmanı Av. Gökhan Küçük’ün hazırladığı “Gazetecinin El Kitabı Basın İş Kanunu’ndan Doğan Haklar” isimli kitapta, gazetecilerin işe başlarken nelere dikkat etmeleri gerektiği madde madde anlatılıyor.
Av. Gökhan Küçük, işe başlarken gazetecinin dikkat edeceği en önemli şeyin imzalayacağı sözleşmenin hangi kanuna göre düzenlendiğini tespit etmek olduğunu söylüyor. Av. Küçük, eğer gazeteci, konu hakkında bilgi sahibi değilse Türkiye Gazeteciler Cemiyeti veya Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın görüşüne başvurmasını tavsiye ediyor.
Soru-cevap şeklindeki Gazetecinin El Kitabı’nda gazetecinin işe başlarken hukuki açıdan dikkat etmesi gereken konular şöyle sıralanıyor:
İşe başlarken sözleşme imzalamak zorunlu mudur?
“Evet. Basın İş Kanunu’na göre; gazeteci ile işvereni arasındaki iş akdinin yazılı şekilde yapılması mecburidir. Yazılı sözleşme yapmayan işverene, 2015 yılı için 1.171 TL, idari para cezası verilir. İdari para cezaları; 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca her yıl yeniden değerleme oranında artırılır.
İşe girerken iş sözleşmesi imzalamazsak gazeteci sayılmaz mıyız?
İşvereniniz ile yazılı iş sözleşmesi imzalamamanız sizin gazeteci sayılmanıza engel değildir. Gazeteci olduğunuzu her türlü delille ispatlayabilirsiniz.
İş sözleşmelerinde zorunlu yer alması gereken hususlar nelerdir?
İşe girerken işe girdiğiniz kurum tarafından çoğunlukla önünüze imzalamanız için matbu bir sözleşme konacaktır. Sözleşmeyi aşağıdaki gibi kontrol ediniz:
Sözleşmede;
a) Yapacağınız işin nev'inin,
b) Alacağınız ücretin miktarının,
c) Mesleki kıdeminizin mutlaka yer almasını sağlayınız.
Mesleki kıdem, gazetecilikte özellikle kıdem tazminatınızın hesaplanmasında önem kazanacaktır.
Uygulamada gazeteci ile işvereni arasında hangi tip iş sözleşmeleri imzalanmaktadır?
Uygulamada gazeteci ile işvereni arasında;
a-Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
b-Belirli Süreli İş Sözleşmesi
Telif sözleşmesi adı altında sözleşmeler imzalanmaktadır.
Bu sözleşme türleri içinde telif sözleşmesi adı altında hazırlanan sözleşme türüne dikkat ediniz. Telif sözleşmesi ile çalıştırılırsanız; ilk olarak Basın İş Ka- nunu’nun kapsamı dışında kalırsınız. İkinci olarak; sosyal güvenlik haklarınız kısıtlanmış olur. Uygulamada telif sözleşmesi, çoğu kez sigortasız ve güven- cesiz gazeteci çalıştırmanın diğer adıdır. Bazen de almış olduğunuz maaşın bölünerek ödenmesinin başka bir yoludur. Bu açıdan çalışma biçiminiz ger- çekten telif içerikli değilse, sizin imzalayacağınız sözleşme türü, belirsiz süreli iş sözleşmesi olmalıdır. Telif sözleşmesi ile çalıştırılsanız dahi, fiilen işverenin talimatına bağlı iseniz, fiilen işyerinde çalışıyor ve her ay düzenli maaş alıyor- sanız çalışırken veya işten ayrıldıktan sonra açacağınız tespit davası ile be- lirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalıştırıldığınızı tespit ettirip, sigortasız çalıştırıldığınız dönemi sigorta kayıtlarına geçirebilirsiniz.
İş sözleşmelerine deneme süresi konabilir mi?
Belirsiz süreli iş sözleşmelerine ve belirli süreli iş sözleşmelerine deneme
süresi konabilir.
Deneme süresi ne kadardır?
Basın İş Kanunu’nun 10. maddesi gereğince ve ifadesiyle “tecrübe müddeti”, gazetecinin mesleğe ilk girmesi durumunda söz konusu olur. Deneme süresi üç aydır. Taraflar anlaşarak bu süreyi kısaltabilirler, ancak uzatamazlar.
Daha önce gazetecilik mesleğinde çalışanlar için de deneme süresi tayin edilebilir mi?
Hayır. Deneme süresi sadece mesleğe ilk girenlere uygulanabilir.
Deneme süresi içerisinde iş sözleşmemi feshedebilir miyim?
Evet feshedebilirsiniz. Deneme süresi içinde hem siz hem de işvereniniz herhangi bir tazminat ödemeden, belirli bir süre önceden haber verme zorunluluğu olmadan iş sözleşmenizi feshedebilirsiniz. Bu durumlarda taraflar
birbirlerine herhangi bir tazminat ödemezler.
Deneme süresi bittikten sonraki süreç nasıl işlemektedir?
Basın İş Kanunu’na göre; üç aydan sonra yazılı iş sözleşmesi yapılması gerekmektedir. Ancak uygulamada, işe girerken imzaladığınız iş sözleşmelerinin içine deneme süresiyle ilgili bir madde konmakta, bu sürenin dolmasından sonra bir daha ayrı bir iş sözleşmesi imzalamamaktasınız. Deneme süresinin sonunda çalışmaya devam etmişseniz gazetecilik mesleğine giriş yapmış ve Basın İş Kanunu’nun 1. maddesinin tanımına giren “gazeteci “niteliğini kazanmışsınız demektir.”
Deneme süresi mesleki kıdeme dahil midir?
Evet kıdeminize dahildir. Deneme süresi içerisindeki çalışmalarınız mesleki
kıdeminizin hesaplamasında dikkate alınır.
Gazetecilerin terfi hakkı var mıdır? Terfi oranı nedir?
Basın İş Kanunu, diğer İş Kanunlarından farklı olarak gazeteciye terfi hakkı tanımıştır. İki yıl gazetede çalışmış olan gazeteci terfiye hak kazanır. Terfi sözleşmede tespit edilen yüzde oranında yapılır. Yalnız burada kanun koyucu gazetecinin terfi ile yükselmesini değil, gazetecinin ücretinin korunmasını amaçlamıştır.
TGC’nin gazetecilerin sorunlarına çözüm arayan kitaplar konseptinde hazırladığı kitap, Konrad Adenauer Stiftung Derneği’nin katkılarıyla basıldı.